Taliban’dan Afganistan Hava Sahasına Sabit Fiyat: 700 Dolar
Rusya hava sahasının Ukrayna savaşı sonrası Batılı taşıyıcılara kapanması, Ortadoğu’da artan füze saldırıları ve Hindistan–Pakistan arasındaki karşılıklı yasaklarla birlikte, Avrupa–Asya arasındaki uçuş rotaları giderek daraldı. Bu koşullarda sürpriz bir “emniyetli geçiş” alanı öne çıktı: Afganistan.
Bir zamanlar savaş nedeniyle riskli kabul edilen Afgan hava sahası, bugün Taliban yönetiminin sağladığı görece istikrar sayesinde yeniden kullanılmaya başlandı. ABD Federal Havacılık İdaresi (FAA), 2023’te kısıtlamaları gevşetti ve 32 bin feet üzerindeki belirli koridorlarda uçuşlara izin verdi. Bunun üzerine özellikle Avrupa ve Asya merkezli havayolları Afganistan üzerinden uçmaya başladı. Lufthansa, British Airways, KLM, Singapore Airlines, EVA Air, China Airlines, Air India, Türk Hava Yolları ve daha birçok şirket bu rotayı tercih ediyor.
Taliban yönetimi, bu talebi fırsata çevirdi. Kabul hükümeti, Afgan hava sahasından geçiş yapan her uçaktan sabit 700 dolar ücret alıyor. Geniş gövdeli uçak ya da özel jet fark etmeksizin bu bedel aynı uygulanıyor. Alternatif rotalarda 500–1000 mil uzama ve ekstra yakıt maliyeti olduğu için havayolları bu ödemeyi daha avantajlı buluyor.
ABD destekli önceki hükümet döneminde bu ücretler daha düşüktü ve günlük yaklaşık 400 uçuşla 280 bin dolar gelir elde ediliyordu. 2021’de Taliban’ın ülke kontrolünü almasıyla trafik neredeyse sıfırlansa da, 2024 ortasında günde 100–120 uçuş geri dönmüş ve yıllık yaklaşık 28 milyon dolarlık gelir sağlanmaya başlamıştı. Bugün ise uçuş sayısı 2020’nin yarısına inse de gelirler 2,5–3 kat artmış durumda.
Ödemeler doğrudan Taliban’a yapılmıyor. IATA, 2021’den sonra Afganistan adına tahsilatı durdurdu. Bunun yerine, BAE merkezli GAAC gibi üçüncü taraf şirketler hem havalimanı işletmeciliği hem de hava sahası geçiş izinlerini organize ediyor, ücretleri toplayıp aktarıyor. Resmî faturalandırma yapılmıyor; sistem daha çok “güven esasına dayalı” işliyor. ABD Hazine Bakanlığı ise bu ödemeleri, yaptırımlara rağmen “hava seyrüsefer hizmeti” kapsamında istisna tutuyor.
Uzmanlara göre, 32 bin feet üzerindeki uçuşlarda omuzdan atılan füzeler veya düşük irtifa hava savunma sistemleri tehdit oluşturmuyor. Yine de asıl risk, Afganistan’da olası acil iniş ihtiyacı. Radar, modern hava durumu bilgisi ve emniyetli operasyonel altyapı bulunmadığından, teknik arıza ya da sağlık aciliyetinde havayolları ciddi zorluklarla karşı karşıya kalabilir.
Özetle, Taliban yönetimi uluslararası havayolları için “güvenli geçiş” sunarken, bu durum Afganistan hava sahasını ülkenin yeni ve tartışmalı bir gelir kaynağına dönüştürmüş durumda
[via viewfromthewing]
