Finlandiya merkezli Yle medya kuruluşu tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, Rusya, Şubat 2022 ile Eylül 2024 arasında, üçüncü ülkeler üzerinden Airbus ve Boeing uçaklarına ait toplamda 1 milyar doları aşkın değerle yedek parça temin etti. Araştırmaya göre bu parçaların yaklaşık üçte ikisi, yeni ve orijinal üretici parçalarından oluşuyor. Geri kalan kısım ise muhtemelen ikinci el veya orijinal olmayan (muadili) ürünlerden oluşuyor.
Söz konusu tedarik zinciri doğrudan Avrupa ya da ABD üzerinden değil; Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, Türkiye, Gabon ve Hindistan gibi ülkeler üzerinden dolaylı olarak sağlandı. Özellikle Hindistan’dan yapılan sevkiyatların toplamı 50 milyon doları geçti. Tüm bu süreçte dünya genelinde 360’tan fazla şirketin bu paralel ticaret zincirine dahil olduğu belirtildi.
Bu parçalar, Rus havayollarının Batılı uçak filosunu operasyonel tutmasına olanak tanıyor. Airbus ve Boeing ise yaptırımlara tamamen uyduklarını, ancak parçaların nihai varış noktalarını ilk satıştan sonra kontrol etmenin mümkün olmadığını vurguluyor.
Boeing, 2022’nin başında Rusya’daki müşterilerine yedek parça, bakım hizmeti ve teknik destek sağlamayı durdurduğunu ve ABD ile uluslararası yaptırımlara bağlı kaldığını açıkladı. Airbus da benzer şekilde Rusya’ya yönelik tüm yaptırım ve düzenlemelere uyduklarını ifade etti.
Gümrük verilerine göre, 1 milyar dolarlık parçaların 600 milyon dolardan fazlası Airbus uçakları için; yaklaşık 400 milyon dolarlık kısmı ise Boeing uçaklarına ait. Parçalar arasında sadece temel ekipmanlar değil; avionik sistemler, motorlar ve bazı “çift kullanım amaçlı” olduğu değerlendirilen donanımlar da bulunuyor.
Yle, Rusya’nın halen Batılı parçalara bağımlı olduğunu ve özgün olmayan parça üretimi girişimlerinin yetersiz kaldığını vurgularken, bu paralel ithalat düzeneklerinin “el konulan” onlarca uçağı da içeren filonun operasyonel kalmasına olanak sağladığını belirtiyor.
