ACI EUROPE 16. Bölgesel Havalimanları Konferansı Dalaman’da Gerçekleşti
Görkem Çatal / (HSM)- ACI EUROPE 16. Bölgesel Havalimanları Konferansı ve Sergisi, YDA Dalaman Havalimanı’nın ev sahipliğinde Dalaman’da gerçekleştirildi. HavaSosyalMedya olarak medya partnerliğini üstlendiğimiz etkinlikte, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden gelen havacılık sektörünün önde gelen temsilcileri bir araya geldi. Konferansta, bölgesel havalimanlarının mevcut durumu ve geleceğine dair kapsamlı değerlendirmeler yapıldı.
Konferans süresince sürdürülebilirlik, dijitalleşme, altyapı yatırımları ve Avrupa Birliği düzenlemeleri gibi başlıklarda önemli değerlendirmeler yapıldı. Pandemi sonrası toparlanma sürecine ilişkin sunumlar dikkat çekerken, bölgesel havalimanlarının artan rolü, yeşil dönüşüm hedefleriyle bağlantılı olarak yeniden tanımlandı. Katılımcılar, karşılıklı deneyim paylaşımıyla sektörel dayanışmanın önemine vurgu yaptı.
ACI EUROPE 16. Bölgesel Havalimanları Konferansı, To70 Belçika Genel Müdürü Ella Soltani’nin açılış konuşmasıyla başladı. Etkinliğin ev sahibi YDA Dalaman Havalimanı CEO’su Yiğit Laçin’in ve DHMİ Genel Müdürü Enes Çakmak’ın konuşmalarıyla resmi açılış tamamlandı.
Konferans kapsamında sunum yapan ACI Europe Genel Direktörü Olivier Jankovec, Avrupa havalimanlarının 2023 yılında toplam 2,5 milyar yolcuya ulaşarak pandemi öncesi seviyelerin %5,8 üzerine çıktığını, ancak havalimanı ağının yalnızca %53’ünün toparlanabildiğini belirtti. Yıllık 1 milyon yolcunun altındaki bölgesel havalimanlarında ise toparlanma halen %35 seviyelerinde kaldı. Güney ve Doğu Avrupa ile AB dışı pazarlarda büyüme sürerken, Almanya, İskandinav ülkeleri ve iç hat odaklı pazarlarda talebin durağan olduğu gözlemlendi. İstanbul Havalimanı’nın Avrupa sıralamasında yedincilikten ikinciliğe yükseldiği vurgulandı.
Jankovec, düşük maliyetli taşıyıcılar ile tatil ve VFR trafiğinin sektörü yönlendirdiğini, yaz sezonunda kapasite artış hızının yavaşladığını ve bazı hatlarda bilet fiyatlarının düşüş sinyalleri verdiğini belirtti. EUROCONTROL, hava sahası kısıtlamaları ve personel eksikliği nedeniyle yaz aylarında hava trafik gecikmelerinin %20 artabileceği uyarısında bulundu.
2040’a kadar sektörün kapasite artırımı, modernizasyon, dijitalleşme ve karbonsuzlaşma yatırımları için 350 milyar avroya ihtiyaç duyduğunu ifade eden Jankovec, AB’nin “Fit for 55” iklim düzenlemelerinin küçük havalimanlarını daha da zorlayacağını vurguladı. Sürdürülebilir yakıt arzındaki kısıtlar nedeniyle 2050’ye kadar bu meydanlardaki trafiğin %20 daralabileceği kaydedildi. Bölgesel havalimanlarının korunması için 2027 sonrası işletme desteklerinin sürdürülmesi, sürdürülebilir yakıt teşviklerinin sağlanması ve Türkiye’de düşük maliyetli taşıyıcılar için uygun koşulların oluşturulması çağrısı yapıldı.
CEO Paneli: Sezonsallık, Maliyetler ve İş Birliği Vurgusu
Konferansın CEO Paneli, Aviation Advocacy Genel Müdürü Andrew Charlton moderatörlüğünde gerçekleşti. Panele YDA Dalaman CEO’su Yiğit Laçin, Fraport Bulgaristan CEO’su Frank Quante, Cluj Havalimanı Genel Müdürü David Ciceo, Fraport Yunanistan COO’su Panagiotis Spyratos ve Iași Havalimanı Genel Müdürü Romeo Vatră katıldı.
Panelde, yüksek sezonun bölgesel havalimanlarını zorladığı, örneğin Dalaman, Varna ve Yunan adalarında yolcu trafiğinin kısa sürede %80’in üzerine çıktığına dikkat çekildi. Frank Quante, 2019’a göre personel giderlerinin %70-80 arttığını, buna rağmen birim maliyetlerin iki katına çıktığını ifade etti. Katılımcılar, nitelikli personel bulma sıkıntısının devam ettiğini belirtti. Dijitalleşme yatırımlarının kaçınılmaz olduğu, ancak başlangıç maliyetlerinin küçük ölçekli işletmeler için ciddi engel yarattığı da vurgulandı.
Düşük maliyetli taşıyıcıların büyümedeki etkisi kabul edilirken, agresif pazarlık süreçlerinin havalimanı gelir yapısını zorladığı belirtildi. “Kazan-kazan değil, bazen kazan-kaybet tabloları oluşuyor” diyen Quante, dengeli gelir paylaşımının önemine dikkat çekti. Panelde ayrıca, emniyetli operasyonla entegre karbon azaltım projeleri örneklerle aktarıldı. Burgaz ve Varna Havalimanları, yer hizmetleri araçlarını elektrikliye dönüştürmek üzere 20 bin m²’lik güneş paneli kurdu. Fraport Yunanistan ise terminal binalarında enerji verimli sistemlere geçti.
Yiğit Laçin, sezonun uzatılmasının yalnızca havalimanlarının değil, yerel yönetimlerin ve turizm kurullarının da sorumluluğu olduğunu ifade etti. Romeo Vatră ise devlet desteği, yatırımcı iş birliği ve havayolu ortaklığının “üçlü kazanç” modeliyle kurgulanmasının başarı için kritik olduğunu belirtti.
Küçük Havalimanlarında Sürdürülebilirlik ve AB Destekleri
“Bölgesel Havalimanları – Uyum, Rekabet ve AB Devlet Yardımı Kuralları” panelinde küçük havalimanlarının sürdürülebilirliği tartışıldı. Oxera danışmanı Simon Yarak, ERA ve ACI Europe için hazırlanan çalışmada yıllık 1 milyon yolcu eşiğinin altındaki havalimanlarının 2016-2023 döneminde istikrarlı kâr üretemediğini, 2027’de işletme yardımı süresi dolduğunda pek çok terminalin artan personel, enerji ve karbonsuzlaşma maliyetlerini karşılayamayacağını vurguladı.
CMS Law ortağı Annabelle Lepièce, 2014 yönergelerinin küçük havalimanlarının gerçekliğini göz ardı ettiğini belirterek 500 bin yolcunun altındaki işletmeler için genel blok muafiyetiyle tam finansman sağlanmasını önerdi. Alman Memmingen Havalimanı CEO’su Ralf Schmid biyogaz, güneş paneli ve yakında devreye girecek hidrojen ikmal istasyonuyla enerji maliyetlerini düşürmeye çalıştıklarını, ancak personel giderlerinin 2019’a kıyasla yüzde 80 arttığını anlattı; Fransız SEALAR yöneticisi Fanny Charles ise altı havalimanında rota teşvikleri, bakım-onarım hangarları ve uçuş okullarıyla gelir çeşitlendirmeye gittiklerini, yerel yönetimlerin işletme desteğini gerekçelendirmekte zorlandığını söyledi. ERA Genel Direktörü Montserrat Barriga kamu hizmeti yükümlülüğü (PSO) kurallarının güncellenerek sınır-ötesi hatlara izin vermesi gerektiğini, yolcu başına şeffaf ve çevre odaklı finansman modellerinin rekabeti geliştireceğini ifade etti. Panelin moderatörü Michael Stanton-Geddes, 2027 sonrası için daha esnek işletme yardımı, hızlı bildirim süreçleri ve Yeşil Mutabakat’la uyumlu yatırım teşviklerinin, bölgesel havalimanlarının bulundukları bölgeler için kritik ekonomik ve sosyal bağlantıyı sürdürebilmeleri açısından zorunlu olduğunu vurguladı.
Schengen EES: Dijitalleşen Sınır Denetimi
Programın ilerleyen kısımlarında “Border Control & Schengen Entry-Exit System – What Next?” panelinde Schengen bölgesine giriş-çıkış kayıtlarını dijitalleştirerek pasaport damgalamayı tarihe gömecek EES sisteminin havalimanı operasyonlarına, havayollarına ve yolcu deneyimine yansımaları ele alındı; Avrupa Komisyonu Dijital Schengen Birim Başkanı Marc Sulon, EES’in 29 üye ülkede biyometrik veri toplayarak kimlik sahteciliğini önleyeceğini, 90/180 gün kuralının otomatik hesabı sayesinde sınır geçiş sürelerini kısaltmayı hedeflediğini ancak bu hedefe aşamalı devreye alma modelinin eşlik etmesi gerektiğini vurguladı.
Teknoloji sağlayıcısı Idemia’dan Olivier Hubert self-service kiosklar ve ABC kapılarının emniyetli ve kesintisiz çalışmasının sınır polisinin iş yükünü azaltacağını belirtirken IATA’dan Nuria Fermoso, havayollarının sorunsuz biniş kontrolü yapabilmesi için yetkililerin ETA-sorgu arayüzlerini vakitlice erişime açması, üye devlet uygulamalarının da yolcuyu önceden bilgilendirmesi gerektiğini söyledi; Brüksel South Charleroi Havalimanı CEO’su Philippe Verdonck, yoğun saatlerde kayıt işleminin terminal kapasitesini zorlayacağını aktarırken, Isavia Operasyon Direktörü Anna Björk Bjarnadóttir Reykjavík’te 66 kiosk ve taşınabilir kayıt salonu kurmalarına rağmen yazılım entegrasyonlarının hâlâ tam test edilemediğine dikkat çekti; Torino Havalimanı CEO’su Andrea Andorno ise altyapı yatırımlarının finansman sorumluluğunu yalnız havalimanlarına bırakmamak için ulusal makamların yıllık işletme maliyetlerini paylaşması gerektiğini ifade etti. Panel, 2025 başında yürürlüğe girmesi planlanan EES’in yolcu akışını hızlandırabilmesi için teknoloji bütünlüğü, personel eğitimi, kamu-özel maliyet paylaşımı ve net bir yolcu iletişim kampanyasının bir arada ilerlemesinin zorunlu olduğu sonucuyla tamamlandı.
Ticari Gelir ve Yolcu Deneyimi
“Growing Non-Aero Revenues and Improving the Passenger Experience” başlıklı panelde, yolcu deneyimini kesintiye uğratmadan havalimanı-dışı gelirleri artırma stratejileri masaya yatırıldı. YDA Dalaman Havalimanı Operasyon ve Gelir Direktörü Osman Orçun Songur, Türkiye’nin turistik ağırlıklı bir destinasyonunda talebin güçlü sezonsal dalgalanmalar gösterdiğini, bu nedenle kira sözleşmelerinde sabit bedel yerine yolcu hacmine endeksli değişken pay modeline geçtiklerini anlattı. Songur, terminalin gidiş katında “Ege Pazarı” adıyla kurulan, organik zeytinyağından coğrafi işaretli incire uzanan yerel ürün adalarının hem satış başına düşen sepet tutarını yüzde 18 yükselttiğini hem de bölgede tarım-turizm entegrasyonuna katkı sağladığını vurguladı. Dalaman’da CIP salonlarının da tek tip abonelik yerine çok katmanlı aidat yapısına dönüştürüldüğünü, böylece yılda ortalama dört kez seyahat eden yolcunun da üst segment hizmeti erişilebilir gördüğünü aktaran Songur, havalimanının yeni kargo-serbest bölge projesiyle tarım ürünlerini doğrudan Körfez pazarına ulaştırmayı hedeflediklerini, bunun “uçtan uca destinasyon markası” yaratmanın kritik parçası olduğunu ifade etti.
Panelde, Groupe ADP’den Fernando Echegaray şehir-havalimanı gayrimenkul kümelerini örneklendirirken, Portland Design’dan Lewis Allen yolcu akış verisine dayalı perakende yerleşimiyle “geçiş süresini harcama süresine” çevirdiklerini belirtti; Cork ve Sofya havalimanları ise dijital ön sipariş, bölgesel mutfak kimliği ve sadakat programlarının gelir-deneyim dengesindeki rolünü paylaştı.
Sürdürülebilirlik ve Geleceğin İş Gücü
“Sustainability Showcase” oturumu, döngüsel ekonomi uygulamaları ve net-sıfır yol haritalarını tartışmaya açtı. TULIPS konsorsiyumundan Anne Rademaker, pist aydınlatma kablolarında “dijital ikiz” yöntemiyle malzeme yeniden kullanımını yüzde 52’ye çıkardıklarını; Environmental Minds’tan Morven Sneddon, Havalimanı Karbon Akreditasyonu programının 4 ve 4+ seviyelerine geçişi hızlandırmak için bölgesel havalimanlarına teknik danışman havuzu kurduklarını açıkladı. Ferrovial Airports yöneticisi Javier López Rivero, Madrid test sahasında güneş enerjili apron ekipmanı ve yeşil hidrojen dolum istasyonunun 2026’da devreye girmesiyle yıllık 3 000 ton karbon azaltımı beklediklerini söyledi. Her iki oturumun ortak paydası, veriye dayalı ticari model yeniliklerinin ve emniyetli, düşük karbonlu operasyon yatırımlarının artık birbirinden ayrı düşünülemeyeceği; bölgesel havalimanlarının finansman erişimini kolaylaştırmak için esnek sözleşme yapıları, yerel paydaş iş birlikleri ve şeffaf raporlama mekanizmalarının kritik olduğuydu.
“The Future Workforce Challenge” oturumunda ise insan kaynakları uzmanları genç yeteneklerin havacılığa kazandırılması, sezonluk dalgalanmalara karşı esnek çözümler ve istihdamda süreklilik gibi başlıkları değerlendirdi.
Torino’ya Devir Teslim
Konferans, gelecek yıl Torino’da düzenlenecek etkinliğe devredildi. Devir teslim töreninde YDA Dalaman CEO’su Yiğit Laçin ile Torino Havalimanı CEO’su Andrea Andorno karşılıklı hediye takdim etti.
