ACI RACE 2025 Toplantısı Dalaman’da Başladı
Avrupa’nın bölgesel havalimanları ve iş ortakları, bugün Dalaman’da YDA Dalaman Havalimanı ev sahipliğinde düzenlenen ACI EUROPE Bölgesel Havalimanları Konferansı ve Sergisi’nde bir araya geldi. Etkinlik, çok farklı hızlarda gelişen bölgesel havalimanı piyasasının ekonomik ve politik anlamda varoluşsal zorluklarla karşı karşıya olduğunu ortaya koydu. ACI EUROPE, bu zorlukların ele alınmasının, Avrupa genelinde hem uyumu hem de rekabet gücünü korumak açısından hayati önemde olduğunu vurguladı.
Yeni Trafik Gerçekleri Eşi Görülmemiş Rekabet Baskıları Yaratıyor
Büyük bölgesel havalimanlarında yolcu trafiği pandemi öncesi (2019) seviyelerin %11,7 üzerine çıkarken, daha küçük bölgesel havalimanlarında ise hacimlerin %35,1 oranında gerilediği görüldü. Bu durum, Avrupa havacılık piyasasındaki yapısal değişimlerin hem talep hem de arz tarafını etkilediğini ortaya koyuyor.
Özellikle turizm ve aile ziyareti odaklı talebin artması, uluslararası uçuşların öne çıkması ve iç hatlara olan talebin azalması, popüler turizm destinasyonlarına hizmet veren havalimanlarını desteklerken, iş seyahatlerine bağımlı olan havalimanlarını ise olumsuz etkiliyor.
Ayrıca, Ultra Düşük Maliyetli Taşıyıcıların (LCC) etkileyici fakat seçici kapasite artışları ve Tam Hizmet Taşıyıcıların (FSC) hub havalimanlarına çekilmesi, büyük ve küçük bölgesel havalimanları arasındaki trafik farkını daha da belirgin hale getirdi. 2025 yaz sezonunda, LCC’lerin küçük bölgesel havalimanlarındaki koltuk kapasitesi 2019 yazına kıyasla %27 azalırken, büyük bölgesel havalimanlarında %29 artış gösterdi. Öte yandan, FSC’ler küçük havalimanlarında koltuk kapasitelerini %45 azaltırken, büyük havalimanlarında kapasiteyi hemen hemen sabit (%-0,3) tuttu.
A) Torino Havalimanı CEO’su: Bölgesel HavalimanlarıÜzerindeki Baskı Artıyor
Torino Havalimanı CEO’su ve ACI EUROPE Bölgesel Havalimanları Forumu Başkanı Andrea Andorno, Dalaman’da düzenlenen ACI EUROPE Bölgesel Havalimanları Konferansı’nda yaptığı açıklamada, pandemi sonrası piyasa gerçekliğinin bölgesel havalimanları için son derece sert olduğunu vurguladı. Andorno, “Ultra Düşük Maliyetli Taşıyıcılara (Ultra-Low Cost Carriers) olan bağımlılığımız dramatik şekilde arttı. Bu hava yolu şirketleri bölgesel hava bağlantılarının geliştirilmesi, turizmin çeşitlendirilmesi ve Avrupalıların birbirine yakınlaştırılması açısından vazgeçilmez hale geldi. Ancak Avrupa havalimanı ağı genelinde adeta bir ‘güzellik yarışması’ düzenliyorlar ve özellikle bölgesel havalimanları üzerindeki baskıyı daha önce hiç olmadığı kadar artırıyorlar.” ifadelerini kullandı.
Mali Sürdürülebilirlik, Bağlantı ve Politika Zorlukları
Yeni piyasa gerçeklikleri, pek çok küçük ölçekli bölgesel havalimanının mali açıdan başa baş noktasına ulaşmasını giderek daha zor hale getiriyor. Bu durum, bölgesel havalimanlarının mali sürdürülebilirliğini tarihsel olarak zorlayan yapısal faktörleri daha da ağırlaştırıyor: yüksek sabit maliyetler, ölçek ekonomilerinden faydalanamama ve yoğun trafik mevsimselliği gibi. Artan enflasyon baskılarıyla birlikte maliyetler yükselirken, havalimanı ücretleri reel anlamda 2019’dan bu yana düşüş gösterdi. Küçük bölgesel havalimanlarında bu düşüş %-12,1, büyük bölgesel havalimanlarında ise %-5,9 seviyesinde gerçekleşti.
B) Bölgesel Havalimanları İçin Politika Değişikliği Çağrısı
ACI EUROPE Genel Direktörü Olivier Jankovec, Dalaman’daki konferansta yaptığı açıklamada, bölgesel havalimanlarının karşı karşıya olduğu finansal zorlukların önümüzdeki yıllarda daha da ağırlaşacağı uyarısında bulundu. Jankovec, AB ve Birleşik Krallık’ın iklim düzenlemelerinin hava yolculuğu fiyatları ve talebi üzerindeki beklenen etkisine dikkat çekerek, bağımsız çalışmaların, düşük maliyetli taşıyıcılara (LCC) bağımlı küçük bölgesel havalimanlarının en ağır darbeyi alacağını ve 2050 yılına kadar yolcu trafiğinin %20’ye kadar azalabileceğini ortaya koyduğunu belirtti.
Bu düşüşün, bölgesel topluluklar için hava bağlantılarında ciddi kayıplara ve bölgesel uyum ile eşitlik hedeflerine doğrudan zarar vereceğini vurgulayan Jankovec, bunun Avrupa’nın rekabet gücünü de tehdit edeceğini söyledi. Bölgesel havalimanlarının, Avrupa’nın toplam hava bağlantısının %35’ini sağladığına dikkat çekildi.
Jankovec, bu tehditlere karşı Avrupa Birliği’nde acil bir politika değişikliğine gidilmesi gerektiğini belirterek dört temel önceliği sıraladı:
1. 2027 Sonrası İçin Küçük Bölgesel Havalimanlarına İşletme Yardımının Korunması:
AB Havacılık Devlet Yardımı Kuralları’nın gözden geçirilmesi sürecinde, küçük bölgesel havalimanlarının 2027 sonrasında da işletme yardımı alabilme imkanlarının korunması gerektiği vurgulandı. Bu, yalnızca bölgesel uyum için değil, aynı zamanda Tek Pazar’ın korunması ve AB’nin rekabetçilik hedefleri açısından da stratejik bir zorunluluk olarak ifade edildi.
2. Güçlü Bir AB Sürdürülebilir Ulaşım Yatırım Planı:
Yakında açıklanacak olan Plan’ın, etkin bir AB SAF (Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı) Sanayi Politikası sunması gerektiği belirtildi. Bu kapsamda, “book & claim” mekanizmasının oluşturulması, havacılık ETS gelirlerinin tamamen sektördeki karbon azaltım projelerine yönlendirilmesi ve ETS kapsamındaki SAF kotasının artırılması gerektiği dile getirildi. Ayrıca havalimanlarının elektrifikasyonu ve yenilenebilir enerji entegrasyonu için AB mali desteği sağlanması çağrısında bulunuldu.
3. Ulusal Havacılık Vergilerinin Kaldırılması:
Havacılığı hedef alan sektör bazlı vergilerin, hava taşımacılığının sosyal ve ekonomik katkılarına zarar verdiği ifade edildi. Araştırmaların, bağlantılılıkta her %10’luk artışın kişi başına düşen GSYİH’yi %0,5 oranında artırdığını ve sosyal hedeflere önemli katkılar sağladığını gösterdiği vurgulandı.
4. Open Skies Anlaşmalarının Korunması ve Geliştirilmesi:
Avrupa’nın uluslararası hava bağlantısının genişletilmesi ve mevcut Açık Semalar (Open Skies) anlaşmalarının korunup geliştirilmesi gerektiği belirtildi.
ACI EUROPE Genel Direktörü Olivier Jankovec, konuşmasının sonunda Türkiye’ye yönelik özel bir çağrıda bulunarak, ülkenin bölgesel havalimanlarının 2023 Turizm Stratejisi hedeflerine ve ekonomik direnç ile kalkınmaya katkısını artırabilmesi için bazı havacılık politikalarının gözden geçirilmesi gerektiğini vurguladı.
Jankovec, Türkiye’nin bölgesel havalimanlarının potansiyelini tam anlamıyla ortaya çıkarabilmesi için iki temel adım önerdi:
* Yabancı hava yollarının Türkiye’ye uçuş yapabilmesi konusunda daha liberal bir yaklaşım benimsenmesi:
Mevcut pazar erişimi ve trafik haklarına yönelik kısıtlamaların artık güncelliğini yitirdiğini belirten Jankovec, bu engellerin kaldırılmasının kritik olduğunu ifade etti.
* Havalimanı kullanıcı ücretlerinde enflasyon baskıları ve yatırım maliyetlerinin yansıtılmasına izin verilmesi:
Jankovec, havalimanlarının artan maliyetlerini gelirlerine yansıtabilmelerinin, sürdürülebilir operasyonlar için kaçınılmaz hale geldiğini belirtti.
C) YDA Dalaman CEO’su Laçin: Bölgesel Havalimanları Türkiye Ekonomisine Değer Katıyor
YDA Dalaman Havalimanı CEO’su Yiğit Laçin, bölgesel havalimanlarının Türkiye’de de ekonomik büyümenin ve yerel bölgeler için hava bağlantısının temel itici güçlerinden biri olduğunu vurguladı. Laçin, “Bölgesel havalimanları yalnızca büyük şehirleri birbirine bağlamakla kalmıyor, aynı zamanda hizmet alamayan bölgelerin de küresel pazarlara erişimini sağlıyor. Ticari faaliyetleri destekleyerek, turizmi teşvik ederek ve istihdam yaratarak, yerel ekonomilere önemli katkılar sağlıyorlar.” dedi.
Laçin, ayrıca bölgesel havalimanlarının yüksek işletme maliyetleri, yetenekli personel bulmadaki zorluklar, ileri teknolojilere yatırım ihtiyacı ve hava bağlantısı kısıtlamaları gibi kendine özgü zorluklarla karşı karşıya olduğuna dikkat çekti. Bu nedenle, hükümet tarafından sağlanacak hedefli desteklerin kritik öneme sahip olduğunu belirtti. Laçin, “Doğru destekle, bölgesel havalimanları genel ekonomiye güçlü katkılar sunmaya ve sosyal refahı artırmaya devam edebilir.” ifadelerini kullandı.
